4 Büyüklerin borsayla tanışması
Türkiye’de spor kulüpleri futbol branşlarına kaynak
yaratmak amacıyla Şubat 2002den itibaren borsaya açılmaya başladılar. Sırasıyla
Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzonspor degişik modellerle halka
arzlarını gerçekleştirdiler. Bugün geriye baktığımızda en dogru modelin Beşiktaş
JK’ın uyguladığını görüyoruz.
Beşiktaş JK, futbol şubesini gelir ve
giderlerinin hemen hemen tamamıyla 30 yıllık bir süre için yeni kurduğu şirkete (Beşiktaş Futbol Yatırımları Sanayi ve Ticaret A.Ş.) devretti. Kulüp ve şirket
arasındaki anlaşmaya göre şirket, BJK’ya her yıl net gelirin %5’ini lisans
bedeli olarak ödeyecekti. 2003 yılında bu hesap kalan 28 yıllık süre için peşin
18
milyon dolar ödenerek kapatıldı. Ayrica Şampiyonlar Ligi primlerinin %30u kulüpte
bırakıldı.
Halka Arz Tarihi 15.02.2002
Halka Arz Edilen Oran (%) 15
Halka Arz Hasılatı 18.773.750 YTL (14 milyon $)
Halka Arz Piyasa Değeri 125.148.750 YTL (94 milyon $)
Sözleşmelerin
sona eriş tarihi 31.12.2031
Galatasaray SK ise halka arzda başka bir
model uyguladı. Futbol branşı gelir ve giderleri ile bir bütün olarak değil,
sadece gelirlerin bir bölümü paket haline getirilip yatırımcılara sunuldu. Yani
kulüp yatırımcıları gelirlerine ortak edip, giderleri yalnız üstlendi. Şirket (Galatasaray Sportif Sınai ve Ticari
Yatırımlar A.Ş.) ile
kulüp arasındaki lisans anlaşmasına göre şirket, 2030 yılına kadar aldığı
haklar için yıllık gelirin brüt %1’ini (200.000 dolardan az olmamak şartıyla)
ve aynı süre zarfı için geçerli olacak futbol takımı kira sözleşmesine göre gelirlerin
%1,5’unu (725.000 dolardan az olmamak şartıyla) kulüp ve kulübe ait diğer
sirketlere pay vermeyi taahhüt etti. Bu anlaşmalarla yayın hakları, reklam,
sponsorluk gelirleri ve Şampiyonlar Ligi primlerinin %30’u Sportif A.Ş.’ye geçti.
her türlü stadyum ve futbolculardan kazanılacak gelirler ile futbol takımı
giderleri kulüp ve kulübün diğer şirketlerinde kaldı.
Halka Arz Tarihi 15.02.2002
Halka Arz Edilen Oran (%) 16
Halka Arz Hasılatı 28.327.200 YTL (21 milyon $)
Halka Arz Piyasa Değeri 177.045.000 YTL (132 milyon $)
Sözleşmelerin
sona eriş tarihi 31.12.2030
Fenerbahçe SK 2004 yılında her türlü yayın,
reklam, lisans, imaj ve sponsorluk haklarını 30 yıllığına peşin 27 milyon TL
(yaklaşık 20 milyon dolar) alarak şirkete (Fenerbahçe Sportif Hizmetler Sanayi ve Ticaret A.Ş) kiraladı. Ayrıca şirket, 'futbol takımı kira bedeli' olarak yıllık brüt gelirin %2’sini (500.000
dolardan az olmamak şartıyla) kulübe ödemeyi taahhüt etti. Galatasaray örneğinden
farklı olarak Sportif A.Ş. kulüpte kalan stadyum gelirlerinden her yıl 8,5 milyon
dolarlık pay alıyordu. Şampiyonlar Ligi gelirlerinin %80’i Sportif A.Ş. bünyesi
dışında kaldı.
Halka Arz Tarihi 16.02.2004
Halka Arz Edilen Oran (%) 15
Halka Arz Hasılatı 39.375.000 YTL (30 milyon $)
Halka Arz Piyasa Değeri 262.500.000 YTL (200 milyon $)
Sözleşmelerin
sona eriş tarihi 31.12.2033
Trabzonspor SK şirketini 2005 yılında halka arz
etti. Kulüp bunu gerçekleştirirken Galatasaray ve Fenerbahçe‘nin uyguladığı
modellere benzer bir model uyguladı. Şirket (Trabzonspor Sportif Yatırım ve
Ticaret A.Ş.) kulüpten 30 yıllığına devraldığı lisans haklarına karşılık 26.492.858
TL (yaklaşık 17 milyon dolar) ödedi. Ayrıca futbol takımının kirası için her yıl
brüt gelirlerin %1’ini ödemeyi kabul etti. Ürün gelirleri ayrı bir şirkete
aktarıldı.
Halka Arz Tarihi 08.04.2005
Halka Arz Edilen
Oran (%) 25
Halka Arz Hasılatı 32.812.500 YTL (24 milyon $)
Halka Arz Piyasa Değeri 131.250.000 YTL (96 milyon $)
Sözleşmelerin
sona eriş tarihi 31.12.2034
Yukarıdaki özete bakılınca 4 kulübün de değişik modeller
ve şirket yapıları ile borsaya açıldıkları görülecektir. Bu yüzden halka
arzlardan elde edilen gelirleri ve şirketlerin piyasa değerlerini bire bir
karşılaştırmak çok doğru olmaz.
Halka arz sayesinde Fenerbahçe SK 30 milyon dolar, Galatasaray
SK 21 milyon dolar, Beşiktaş JK 14 milyon dolar ve Trabzonspor SK 24 milyon
dolar elde etmiş. Bu rakamlar halka arz edilen şirketlerin sonraki yıllarda
dağıttıkları temettü (kar payı) konu olunca önem kazanacaklar.
Halka arz sırasında Fenerbahçe Sportif A.Ş.nin piyasa
değeri 200 milyon dolar. Diğer şirketlere bakarsak Galatasaray Sportif A.Ş. 132
milyon dolar, Trabzonspor Sportif A.Ş. 96 milyon dolar, Beşiktaş Sportif A.Ş.
94 milyon dolar piyasa değerleri ile halka açılmışlar.
Kaynaklar: Kulüplerin resmi siteleri, şirketlerin mali
raporları, futbolekonomi.com, M.İkiz, M.Başaran, T. Akşar ve B. Sultanoğlu’nun yazıları,
KAP bildirimleri